Demans, hem bu hastalığı yaşayanlar hem de yakınları için birçok zorluk yaratır. Alzheimer, vasküler demans veya frontotemporal demans gibi hastalıklarla ortaya çıkan yaygın davranışlar, bazen tanık olmak ve başa çıkmak zor olabilir. Demanslı bir kişiye bakmak, zaman zaman sinir bozucu, kafa karıştırıcı veya üzücü olabilir. Bu davranışların nedenlerini anlamak ve çeşitli durumlarla başa çıkma yollarını öğrenmek, süreci kolaylaştırabilir.
Demanslı Kişilerde Yaygın Davranışlar Nelerdir?
Demanslı kişiler genellikle bir dizi alışılmadık davranış sergiler. Bunlar arasında garip veya yanlış ifadeler kullanma, belirli eşyalar için yanlış kelimeler seçme, banyo yapma ihtiyacını fark etmeme veya hijyen alışkanlıklarını unutma, aynı soruları tekrar tekrar sorma, eşyaları kaybetme veya başkalarının eşyalarını alma, yakınlarını tanıyamama veya kendi kimliklerini hatırlamama, ölen bir sevdiğinin hala hayatta olduğuna inanma, mektup veya çöp gibi nesneleri biriktirme, paranoid davranışlar sergileme, kolayca kafası karışmış veya huzursuz hissetme, haber vermeden evden çıkma ve kaybolma yer alabilir.
Bu Davranışlar Neden Ortaya Çıkar?
Demanslı bir kişinin beyninde, davranışları düzenleyen beyin hücreleri (nöronlar) ve sinir ağları hasar görür veya yok olur; bu durumu, yön değiştiren bir orman yangınına benzetebiliriz. Hasarın nedeni, demansın altında yatan sebebe bağlıdır. Örneğin, Alzheimer hastalığının kesin nedeni bilinmese de, beyin hücrelerini tıkayan veya boğan proteinlerle güçlü bir bağlantısı vardır. Vasküler demans ise, beynin belirli bölgelerine yetersiz kan akışından kaynaklanan nöron ölümüyle ilişkilidir.
Demansla İlgili Davranışlarla Başa Çıkma Stratejileri
Demansla ilgili rahatsız edici veya kafa karıştırıcı davranışlarla başa çıkmak, küçük bir çocukla iletişim kurarken kullanılan hassas yaklaşımı gerektirebilir. Bir nöropsikolog, “Demanslı yaşlı yetişkinler, bilişsel gerileme nedeniyle çocuk gibi görünebilir. İnsanlar genellikle çocuklara daha sabırlı davranır; bu yaklaşımı yaşlı yetişkinler için de kullanmalısınız,” diyor.
Yanlış veya garip ifadeleri düzeltmekten kaçının; bu, demanslı kişinin kendini aptal veya küçük düşmüş hissetmesine neden olabilir. Bu duygular, kişinin içine kapanmasına ve uzaklaşmasına yol açabilir. Bunun yerine, onların söylediklerini kabul ederek ortamı rahatlatın ve konuyu hafif tutun. Kişiyle mantık yürütmeye çalışmayın, çünkü demans onların anlama yeteneğini zedelemiştir; bu, her ikiniz için de sinir bozucu olabilir. Hafif huzursuzluk veya mantıksız taleplerde, dikkati dağıtma yöntemi kullanın:
Kişinin söylediklerini onaylayın ve ardından sakinleştirici bir aktiviteye geçin, örneğin dışarıda oturmak, müzik dinlemek, çorap katlamak veya bir meyve yemek gibi duyuları harekete geçiren bir etkinlik önerin.
Güvenli olmayan eşyaları gözden uzak tutun; araba anahtarı veya temizlik malzemeleri gibi tehlikeli olabilecek nesneleri saklayın veya kilitleyin. Dolap kilitleri kullanmayı düşünebilirsiniz.
Hijyen rutinlerini denetleyin; demanslı kişi banyo yapmayı unutabilir, bu yüzden kıyafetleri hazırlamak veya banyo, tıraş, diş fırçalama gibi konularda yardımcı olmak gerekebilir.
Birlikte vakit geçirin; kimliklerini hatırlatmaya veya derin sohbetler yapmaya gerek yoktur. Müzik dinlemek veya basit aktiviteler yapmak, kişinin içine kapanmasını önleyebilir.
Demanslı Kişilerde Güvenlik Önlemleri
Bazen basit stratejiler yeterli olmayabilir. Örneğin, kişi sık sık evden çıkmaya çalışıyorsa, kapı kollarına çocuk kilidi takmak, ek kapı kilitleri veya bir ev güvenlik sistemi kurmak ya da kişiye GPS takip bilekliği sağlamak gerekebilir. Eğer kişi sık sık huzursuz veya agresif davranıyorsa, doktorla iletişime geçin.
