Türkiye’de 3 günde yaşanan iki uçak faciasının ardından akıllara Türkiye’nin modern havacılık serüveninde kritik bir konuma sahip olan ve Kayseri’de kurulan ilk büyük sanayi yatırımlarından biri olan Kayseri Tayyare Fabrikası geldi.
1926’da TOMTAŞ ortaklığıyla temelleri atılan tesis, 1930 yılında Türk Hava Kuvvetleri’nin devralmasıyla “Kayseri Tayyare Fabrikası” adıyla yeniden yapılanarak Türkiye’de seri uçak üretiminin merkezine dönüştü. Bu tesis, yalnızca Kayseri’nin değil genç Cumhuriyet’in mühendislik vizyonunun da sembolü olarak kabul ediliyor.
212 adet uçak üretildi
Kayseri Tayyare Fabrikası, 1930–1940 yılları arasında Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu askeri uçakları üretmekle görevlendirildi. Bu dönemde tam 212 uçak üretildi, ayrıca onlarca uçak bakım, onarım ve modernizasyondan geçirildi.
Üretilen uçaklar arasında dönemin uluslararası standartlarına uygun Hawker, Gotha ve Magister modelleri yer aldı. Fabrikanın üretim kapasitesi, genç Cumhuriyet’in yalnızca dışa bağımlılığı azaltma hedefini değil aynı zamanda kendi askeri havacılık altyapısını kurma iradesini de gösterdi.
Üretim faaliyetleri kademeli olarak sonlandı
Kayseri Tayyare Fabrikası’nın üretim faaliyetleri 1940’lı yılların ardından kademeli olarak son buldu. Ancak tesisin hikâyesi burada bitmedi. Fabrika, ilerleyen dönemlerde Türk Hava Kuvvetleri bünyesinde modern bir bakım ve onarım üssüne dönüştürüldü.
Bugün “2. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü” olarak faaliyet gösteren yapı, askeri uçakların kapsamlı bakım ve modernizasyon çalışmalarını yürütüyor. Yani Kayseri’de 1920’lerde başlayan havacılık mirası, farklı bir işlevle de olsa hâlâ yaşamaya devam ediyor.
Kayseri’nin sanayi kültürüne etkisi devam ediyor
Kayseri Tayyare Fabrikası, yalnızca havacılık üretimiyle değil, şehrin sanayi kültürünün şekillenmesinde de belirleyici bir role sahip oldu. Bu tesis, mühendislik, mekanik üretim, teknik personel yetiştirme ve endüstriyel organizasyon anlamında Kayseri’ye güçlü bir altyapı kazandırdı. Bugün Kayseri’nin mobilyadan makineye uzanan geniş üretim gücünün temelinde bu erken dönem sanayi adımlarının izleri bulunuyor.
