Türkiye’nin eğitim harcamalarına dair çarpıcı bir tablo, TÜSİAD ve Eğitim Reformu Girişimi (ERG) tarafından hazırlanan yeni raporla gün yüzüne çıktı.
“Geleceğin Dünyasına Hazırlanırken Eğitimin Bütçesi: Türkiye’de Eğitim Harcamaları” başlıklı çalışma, Türkiye’nin eğitim bütçesinin hem dünya hem OECD ortalamalarının oldukça gerisinde olduğunu gösteriyor.
Eğitim bütçesi yetersiz: Dünya ortalamasının altında
Rapor verilerine göre, Türkiye’de kamu eğitim harcamalarının GSYH’ye oranı %2,6.
Bu oran:
Dünya ortalaması: %4,5,
Üst-orta gelir grubu ortalaması: %4,9,
Uluslararası hedef: %4–6 aralığı.
Ayrıca, toplam kamu harcamaları içinde eğitime ayrılan pay %10,6 ile hedef olan %15–20 bandının çok altında.
Raporda bu durumun, Türkiye’de eğitim çağındaki çocuk nüfusuna oranla kamu kaynaklarının yetersiz kaldığını ve ailelerin cebinden yapılan eğitim harcamalarının giderek arttığını gösterdiği belirtildi.
Okulöncesi eğitim geri planda
Türkiye, OECD ülkeleri arasında okulöncesi eğitime en az kaynak ayıran ülkelerden biri (%6,7) olarak dikkat çekiyor.
Buna karşın, yükseköğretime ayrılan pay %34,1 ile en yüksek seviyelerden biri.
Uzmanlara göre bu tablo, eğitimde fırsat eşitsizliğini artırıyor ve çocukların öğrenme sürecine adil bir başlangıç yapmasını engelliyor.
Altyapı ve sermaye yatırımları kritik düzeyde düşük
Rapora göre, Türkiye’de kamu eğitim harcamaları içinde sermaye yatırımlarının payı sadece %2,7.
Bu oran, eğitimde dijital dönüşüm, afet dayanıklılığı, yeşil okul projeleri ve modern laboratuvar yatırımlarının geri planda kaldığına işaret ediyor.
Eğitim sisteminin mevcut haliyle “mevcut durumu sürdürme” anlayışına sıkıştığı, yenilikçi dönüşüm yatırımlarının yapılmadığı vurgulandı.
Deprem sonrası harcamalar arttı ama kalıcı değil
2023 yılında 6 Şubat depremlerinin etkisiyle kamu eğitim harcamalarında reel olarak %25,1 artış gerçekleşti.
Bu artışla birlikte GSYH’ye oran %3,6’ya yükseldi, ancak 2025’te yeniden %3,5’e düştü.
Rapora göre, afet sonrası bütçenin büyük kısmı yeniden inşa ve barınma faaliyetlerine ayrıldığı için eğitimde sürdürülebilir bir artış sağlanamadı.
TÜSİAD ve ERG’nin önerileri
Rapor, Türkiye’nin geleceğe hazır bir eğitim sistemi kurabilmesi için şu önerileri sıraladı:
1. Eğitim bütçesi GSYH’nin %4–6’sına çıkarılmalı.
2. Okulöncesi eğitim zorunlu ve ücretsiz olmalı.
3. Afet dayanıklılığı, dijital altyapı ve yeşil dönüşüm yatırımları artırılmalı.
4. Ailelerin eğitim yükü azaltılmalı, okul yemeği ve burs desteği yaygınlaştırılmalı.
5. Bütçe süreçleri şeffaf ve katılımcı olmalı.
Eğitime yatırım, geleceğe yatırım
Raporda dikkat çeken en güçlü vurgu şu ifadeyle yapıldı:
“Bugün eğitime yapılmayan her bir lira, uzun vadede daha yüksek vergi geliri, teknoloji üretimi ve sosyal refah artışı sağlayacak bir yatırımın ertelenmesi anlamına gelir.”
TÜSİAD ve ERG, Türkiye’nin demografik avantajını kaybetmeden kapsayıcı, adil ve dayanıklı bir eğitim sistemi inşa etmesi gerektiğini belirtti.
