Kayseri, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden itibaren içerde yer alan medrese, tekke ve tasavvufî merkezlerle öne çıkmış bir şehir. Yapılan detaylı incelemeler, şehirde çeşitli tarikatların faaliyet gösterdiğini öne sürüyor.
Yapılan bazı çalışmalar sonucunda Kayseri’de geçmişten bu yana 8 ayrı tarikatın etkin olduğu iddia ediliyor. Belirlenen 8 ayrı tarikat arasında Mevlevîlik, Ahilik (tasavvufî-ahlaki esnaf teşkilatı olarak geçiyor), Bektaşîlik, Kalenderîlik, İshâkîlik, Bayramîlik, Rıfaîlik ve Nakşibendîlik yer alıyor.
Tarikatlar denetleniyor mu?
Türkiye’de tarikat ve zaviye sistemlerinin güncel sayısının tam olarak bilinmemesinin birkaç temel nedeni vardır. Öncelikle bu yapıların resmi olarak devlet tarafından denetlenip yayımlanan bir envanteri bulunmamaktadır.
Cumhuriyet döneminde tekkelerin kapatılmasından sonra bu oluşumlar yasal olarak “tarikat” adıyla faaliyet gösteremedikleri için, birçok yapı günümüzde “vakıf”, “dernek” ya da “eğitim merkezi” adı altında varlığını sürdürmektedir.
Bu durum, doğrudan tarikat kimliğiyle kayda geçmelerini engellediğinden, sayının netleştirilmesini güçleştirmektedir.
Hangi grubun tam olarak tarikat olduğu bilinmiyor
Bir diğer karmaşa ise kavramsal düzeydedir. “Tarikat”, “cemaat” ve “müridî grup” gibi terimler zamanla birbirine karışmış, toplumsal algıda sınırları belirsiz hale gelmiştir. Bu nedenle hangi grubun tam olarak bir tarikat olarak değerlendirileceği konusunda net bir çerçeve bulunmamaktadır.
Kayseri’de öne çıkan tarikatlar var mı?
Kayseri özelinde ise durum daha çok tarihî ve mimarî izler üzerinden değerlendirilmektedir. Şehirdeki araştırmalar, geçmişteki tekkeler, türbeler ve şeyh kabirleri gibi yapılar üzerinden yürütülmekte; ancak günümüzde aktif olarak hangi kolların varlığını sürdürdüğü konusunda somut ve güncel verilere ulaşılamamaktadır.
Bu nedenle Kayseri’deki tarikat sayısına ilişkin bilgiler, daha çok tarihsel kaynaklara ve eski kayıtlara dayanmaktadır.
Yakın çevrenizde müritler olabilir
Elde edilen iddialar doğrultusunda Kayseri’de resmî olmayan ama tarihsel kaynaklarla desteklenen en az sekiz farklı tarikat ve kolları yer almış durumda. Bu da, ‘yakın çevrenizde fark edilmeyen bir müridî aidiyetinin’ olma olasılığını gündeme getiriyor.
Özellikle sosyal yardım, eğitim, kültür alanında faaliyet gösteren sivil yapılanmalar içinde – tarikat yapılanması etiketiyle anılmasa bile – tarihten gelen bağları olan grupların bulunabileceği öne sürülüyor.
''Şehir hayatına derinlemesine nüfuz ediyor''
Kayseri, tasavvufî ve dergâhtradisyonlarının şehir hayatına derinlemesine nüfuz ettiği bir merkez olarak öne çıkıyor. Çünkü şehirde geçmişten gelen ve mimarî/kültürel izler taşıyan pek çok tarikat yapısı bulunuyor.
Günümüzde ‘Kaç tarikat var?” sorusuna tam bir rakam vermek güç olsa da, araştırmalar sekiz tarikat ve kollarının bulunduğunu gösteriyor.
