Türkiye’de araştırma-geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine yapılan harcamalar 2024 yılında tarihi bir seviyeye ulaşarak 651 milyar 822 milyon TL oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Ar-Ge harcamaları bir önceki yıla göre 274 milyar TL artış gösterdi. Bu rakam, Ar-Ge yatırımlarının gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payını yüzde 1,46’ya taşıdı.
En fazla harcama şirketlerden geldi
Verilere göre Ar-Ge faaliyetlerinde en büyük payı, yüzde 64,8 ile mali ve mali olmayan şirketler oluşturdu. Yükseköğretim kurumları toplam harcamaların yüzde 30,9’unu üstlenirken, kamu ve kar amacı olmayan kuruluşların dahil olduğu genel devlet sektörü yüzde 4,3’lük paya sahip oldu.
Ar-Ge bütçesi içinde personel giderleri yüzde 59,5 ile en yüksek kalem olurken, finansmanın yüzde 53,8’i şirketler tarafından sağlandı. Devletin katkısı yüzde 30,4, yükseköğretimin katkısı yüzde 12,9 olarak açıklandı.
310 bin kişi Ar-Ge alanında çalışıyor
2024 yılında tam zaman eşdeğeri (TZE) olarak 310 bin 473 kişi Ar-Ge personeli olarak görev yaptı. Bu çalışanların yüzde 67,1’i özel sektörde, yüzde 30’u üniversitelerde, yüzde 2,9’u ise kamu kuruluşlarında yer aldı. Kadın Ar-Ge personel oranı yüzde 34,2 olarak kayıtlara geçti. Kadınların oranı en yüksek sektör, yüzde 47,9 ile yükseköğretim oldu.
Yüksek teknolojiye yatırım arttı
İmalat sanayinde gerçekleştirilen 210 milyar TL’lik Ar-Ge harcamasının yüzde 46,9’u yüksek teknoloji faaliyetlerine yönlendirildi. Bu oran, Türkiye’nin teknoloji odaklı üretim stratejilerinin sonuç vermeye başladığını gösteriyor. Orta yüksek teknoloji faaliyetleri ise toplam harcamaların yüzde 40,2’sini oluşturdu.
Ar-Ge’nin merkezi İstanbul
Bölgesel dağılıma bakıldığında, Ar-Ge harcamalarının yüzde 33,4’ü İstanbul’da yapıldı. Ankara yüzde 27,8 ile ikinci sırada yer alırken, Kocaeli-Sakarya-Düzce-Bolu-Yalova bölgesi yüzde 9,4’lük payla üçüncü sırada geldi.
Teşviklerin payı artıyor
TÜİK verilerine göre, dolaylı Ar-Ge teşviklerinin özel sektör Ar-Ge harcamaları içindeki payı 2024’te yüzde 25,1’e yükseldi. 2015’te yüzde 14,8 olan bu oranın neredeyse iki katına çıkması, devletin yenilikçi yatırımları destekleme politikasının güçlendiğini gösteriyor.
