Türkiye’nin astronomik amaçlı ilk ve tek bilimsel gözlem teleskobu, Kayseri’de bulunan Astronomi ve Uzay Bilimleri Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi (UZAYBİMER) bünyesinde yer alıyor. Ancak, 6 Şubat depreminde yaşanan hasar ve bütçe yetersizlikleri nedeniyle sistem şu anda verimli şekilde kullanılamıyor.
Türkiye’de astronomik gözlemin tek adresi
Uzay Bilimleri Öğretim Görevlisi Özgün Arslan, UZAYBİMER’in Türkiye’de bilimsel amaçla kullanılan tek parabolik antenli radyo teleskopa sahip olduğunu belirtti. Arslan, “Türkiye'de bilimsel gözlem amacıyla kullanılan bu tür bir parabolik anten sadece UZAYBİMER içerisinde bulunuyor. Bu sistem Türkiye'de astronomik amaçlı tek olmasına rağmen teknik sorunlar yaşıyoruz” dedi.
Merkez, sadece radyo teleskobundan değil, aynı zamanda optik teleskoplardan da oluşuyor. 12 metrelik parabolik antenle 3-12 GHz aralığında radyo sinyalleri alınırken, T-35 ve T-40 adlı optik teleskoplar ise ışığa duyarlı sistemler olarak hem uygulama hem de bilimsel gözlemler için kullanılıyor.
6 Şubat depremi UZAYBİMER’i etkiledi
6 Şubat'ta meydana gelen deprem, UZAYBİMER’in teleskobunun dişli ve çark sistemine zarar verdi. Bu nedenle sistemin verimliliği düştü. Öğretim Görevlisi Özgün Arslan, “Deprem nedeniyle dişli ve çark sistemi zarar gördü. Rektörlük tarafından bütçe sıkıntılarımız da var; periyodik bakım ve onarımlar yapılamadığı için sistem faal değil” ifadelerini kullandı.
Bu teknik aksaklıklar, sadece teleskobun işleyişini değil, aynı zamanda bilimsel çalışmaları da olumsuz etkiledi. Öğrenciler ve araştırmacılar, mevcut sorunlar nedeniyle teleskobun sağladığı imkanlardan faydalanamıyor.
Yürütülen bilimsel çalışmalar ve eğitim faaliyetleri
Özgün Arslan, UZAYBİMER’in hem araştırma hem de eğitim merkezi olarak faaliyet gösterdiğini söyledi:
“Burada radyo astronomi ve optik astronomi alanlarında bilimsel çalışmalar yapıyoruz. Radyo astronomi gözle görülmeyen uzun dalga boyundaki sinyalleri yakalayan sistemlerle gerçekleştirilir. Bizim teleskobumuz ise 12 metrelik parabolik anteniyle Güneş’i, yıldızları ve gezegenlerin oluştuğu ortamı inceliyor"
Merkez ayrıca öğrencilere uygulamalı eğitimler veriyor. “Astar” adlı öğrenci kulübüyle birlikte halka ve öğrencilere yönelik gözlem etkinlikleri düzenleniyor. Özellikle Ay ve Güneş tutulmaları, Jüpiter, Satürn ve Mars gibi gezegen gözlemleri popüler etkinlikler arasında yer alıyor.
Bütçe yetersizliği ve gelecek kaygıları
Öğretim Görevlisi Arslan, teknik sorunların yanı sıra mali kaynak yetersizliğinin de sorunları büyüttüğünü vurguladı:
“Rektörlük tarafından bütçe sıkıntılarımız var. Periyodik bakım ve onarımlar yapılmadığı için sistem faal değil. Bu durum, hem öğrencilerin bilimsel çalışmalardan faydalanamamasına hem de Türkiye’nin bu önemli gözlem imkanının etkin kullanılmamasına neden oluyor"
Teknik özellikler ve tarihçe
UZAYBİMER’in radyo teleskobu, 1974 yılında İngilizler tarafından üretilmiş olup, 12.7 santimetre çapında parabolik çanağa sahip. Kendi ekseni etrafında 540 derece dönebilen teleskop, 90 dereceye kadar dikey olarak yönlendirilebiliyor. Eski NATO askeri amaçlı bir sistem olan teleskop, şu anda astronomik gözlemler için kullanılıyor.
