Türkiye'de kültür harcamaları 2024 yılında tam %83,3 artarak 408 milyar TL seviyesini geçtiSadece harcamalar değil, kültürel mal ithalatı da yüzde 166 rekor artış gösterdi. İşte hanehalkı harcamalarından kültürel istihdamda kadın-erkek dağılımına kadar, Kültür Ekonomisi 2024 raporundan çıkan tüm çarpıcı rakamlar ve dikkat çeken detaylar!
Kültür harcamaları 408 Mi̇lyar TL'yi̇ aştı: %83,3 rekor artış
Türkiye Kültür Ekonomisi, 2024 yılında adeta zirve yaptı. Toplam kültür harcamaları, bir önceki yıla göre tam %83,3 oranında devasa bir artış göstererek 408 milyar 339 milyon TL oldu. Bu rakam, kültür harcamalarının gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranının %0,9 seviyesinde gerçekleştiğini gösteriyor.
Toplam kültür harcamalarının içinde genel devlet harcamalarının payı ise %49,1 olarak belirlendi. Devletin yaptığı kültür harcamaları %76,1 artarken, bu harcamaların %67,8'i merkezi devlet bütçesinden karşılandı. Devletin en çok harcama yaptığı kültürel alan, %17,7 ile kültürel miras oldu.
Hanehalkı en çok bi̇lgi̇ i̇şleme ve hi̇zmete para attı
Vatandaşların ceplerinden çıkan kültür harcamaları da rekor kırdı. Hanehalklarının kültür harcaması, 2023'e göre %91,5 artışla 203 milyar 807 milyon TL oldu.
Hanehalklarının 2024 yılında en çok para harcadığı kalemler ise şunlar:
Kitaplar: %18,1 pay
Kültürel Hizmetler: %24,3 pay
Bilgi İşleme Ekipmanları: %25,0 pay
Bu veriler, vatandaşların teknolojik ve hizmet odaklı kültürel tüketimine daha fazla önem verdiğini gösteriyor.
Dış ti̇caret dengesi̇nde flaş artıș: İthalat %166 zıpladı
Kültürel malların dış ticareti de dikkat çekici bir tablo çizdi. Kültürel mal ihracatı %8,1 artışla 9 milyar 876 milyon dolar olurken, kültürel mal ithalatı ise inanılmaz bir artışla %166 yükselerek 7 milyar 336 milyon dolar oldu.
Dış ticaret verilerinde en çok ihracat ve ithalatın yapıldığı alan ise el sanatları oldu. Kültürel mal ihracatının toplam mal ihracatı içindeki payı %4,2 iken, ithalatın payı %2,3 olarak hesaplandı.
Kültürel i̇sti̇hdamda kadınlar ve yükseköğretimliler önde mi?
Kültürel sektörlerdeki istihdam da 2024'te %6,5 artarak 957 bin kişiye ulaştı. Kültürel istihdamın toplam istihdam içindeki payı %2,9 olarak gerçekleşti.
İstihdamda dikkat çeken dağılımlar:
Eğitim: Kültürel çalışanların %45,4'ü yükseköğretim mezunlarından oluştu.
Cinsiyet: Çalışanların %52,2'sini erkekler, %47,8'ini kadınlar oluşturdu.
Kadın istihdamı oranının en yüksek olduğu alan ise %77,7 ile diğer dil öğretmenleri oldu.
Meslekler: Kültürel istihdamın %32,6'sını el sanatları çalışanları oluşturdu.
2024 Kültür ekonomisi grafikleri yorumu
Gönderdiğiniz altı adet grafik, Türkiye'deki kültür harcamalarının ve kültürel istihdamın 2011-2024 yılları arasındaki dinamiklerini ve güncel durumunu gösteriyor.
Genel ve Özel Kültür Harcamaları (2014-2024)
Bu grafik, kültür harcamalarında özel sektörün (kırmızı) baskın olduğunu gösteriyor.
Özel harcamaların payı, 2014'te %59,6 iken, 2024'te bu oran %50,9 seviyesine gerilemiştir.
Buna karşılık, Genel devlet kültür harcamaları (mavi) 2014'teki %40,4'lük seviyeden, 2024 yılında %49,1'e yükselerek, devletin kültür finansmanındaki payının arttığını göstermektedir. Özellikle 2022'de %49,7 ve 2023'te %51,1 ile devletin harcama payının bir ara özel harcamaları geçtiği görülmektedir.
Harcama Türlerine Göre Hanehalkı Kültür Harcamaları (2023, 2024)
Hanehalkı harcamalarında en büyük pay 2024 yılında %25,0 ile Bilgi İşleme Ekipmanları'na aittir.
İkinci sırada %24,3 ile Kültürel Hizmetler, üçüncü sırada ise %18,1 ile Kitaplar yer almaktadır.
Ses alma, kayıt etme, ses ve resim kopyalama ile ilgili ekipmanlar 2023'te %21,0 ile öne çıkarken, 2024'te bu oran %16,5'e düşmüştür. Bu durum, hanehalkının teknolojik cihaz ve hizmetlere olan eğiliminin devam ettiğini, ancak 2024'te ağırlığın bilgi işleme ekipmanlarına kaydığını gösterir.
Kültürel Mal İhracat, İthalat ve Dış Ticaret Dengesi (2011-2024)
Grafik, Kültürel mal ihracatının genel olarak ithalatın üzerinde seyrettiğini ve yıllar içinde istikrarlı bir artış gösterdiğini ortaya koyuyor.
Kültürel mal ithalatında2022 yılından sonra (özellikle 2023 ve 2024'te) sert bir yükseliş trendi olduğu görülmektedir. 2024 yılında ithalatın, ihracata çok yaklaşarak dış ticaret dengesini (sarı çubuklar) önemli ölçüde daralttığı gözlemleniyor.
Cinsiyet, Yaş ve Eğitim Durumuna Göre Kültürel ve Toplam İstihdam (2024)
Cinsiyet: Toplam istihdamda erkeklerin payı %66,9 iken, Kültürel istihdamda erkeklerin payı %52,2'ye gerilemektedir. Bu durum, kültür sektörünün kadın istihdamına daha fazla olanak sağladığını gösterir (Kültürel istihdamda kadın payı %47,8).
Eğitim Durumu: Kültürel istihdamdaki kişilerin büyük çoğunluğu (%45,4) Yükseköğretim mezunlarından oluşmaktadır. Bu, kültür sektöründe uzmanlık ve eğitim seviyesinin yüksek olduğunu işaret eder.
Kültürel Meslek Alanlarındaki İstihdamın Cinsiyete Göre Dağılımı (2024)
Kadın istihdamının en yüksek olduğu alan %77,7 ile Diğer dil öğretmenleri'dir.
Yazarlar, gazeteciler ve dilbilimciler alanında kadın ve erkek payları birbirine yakındır, ancak kadınların payı (%58) erkeklerin payından (%42) daha yüksektir.
Erkek istihdamının en yoğun olduğu alan %71,8 ile Sanat, kültür ve mutfak ile ilgili yardımcı profesyonel meslek mensupları'dır.
Bu veriler, kültür sektörünün hem ekonomik büyüklük hem de istihdam yapısı açısından hızla değiştiğini ve özellikle kadınların eğitimli meslek alanlarında önemli roller üstlendiğini göstermektedir.
