Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan açıklama, sigortalıların ve hak sahiplerinin sosyal güvenlik sistemindeki haklarını korumaları için kritik bir döneme işaret ediyor. Kurum, çeşitli sosyal güvenlik ödemeleri için belirlenen zaman aşımı sürelerinin altını çizerek, vatandaşları bu konuda bilinçlendirmeyi hedefliyor. Zamanında yapılmayan başvurular, hak edilen ödemelerin alınamamasına veya hakların tamamen yitirilmesine yol açabiliyor. Bu durum, özellikle uzun yıllara dayanan haklar söz konusu olduğunda daha da ciddi boyutlara ulaşabiliyor. SGK'nın bu uyarısı, potansiyel hak kayıplarının önüne geçilmesi adına önemli bir adım niteliğinde.
Beş Yıllık Kritik Eşik: Hangi Haklar Tehlikede?
SGK tarafından yapılan ödemelerin önemli bir bölümü için geçerli olan temel zaman aşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir. Bu süre, hakkın doğduğu tarihten itibaren işlemeye başlar ve bu zaman dilimi içinde ilgili başvurunun SGK'ya yapılması gerekmektedir. İş kazası sonucu sürekli iş göremezlik geliri, ölüm aylığı, kamu görevlileri için vazife malullüğü aylığı, cenaze yardımı, evlenme ödeneği (çeyiz parası) ve geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) gibi birçok temel hak, bu 5 yıllık süreye tabidir. Eğer hak sahibi, bu 5 yıllık süre zarfında başvurusunu tamamlamazsa, geriye dönük olarak en fazla son 5 yıllık ödemeyi talep edebilir. Beş yılı aşan önceki dönemlere ait haklar ise zaman aşımı nedeniyle tamamen kaybedilir. Bu kural, sigortalılık statüsüne bakılmaksızın SSK (4/1-a), Bağ-Kur (4/1-b) ve Emekli Sandığı (4/1-c) kapsamındaki tüm vatandaşlar için geçerliliğini korumaktadır.
2008 Sonrası Dönem ve Katılaşan Kurallar
Sosyal güvenlik sisteminde 2008 yılında yapılan reformlar, zaman aşımı kurallarının uygulanmasında bazı değişiklikleri de beraberinde getirdi. Özellikle 2008 sonrası sigortalı olanlar veya bu tarihten sonra hak sahibi durumuna gelenler için zaman aşımı kuralları daha net ve katı bir şekilde uygulanmaktadır. Bu tarihten sonra hak kazanılan durumlar için 5 yıllık sürenin takibi daha da önem kazanmıştır. Örneğin, 2008 sonrası kamu görevine başlayan bir memurun vazife malullüğü aylığına hak kazanması durumunda, başvurusunu 5 yıl içinde yapmazsa, sadece başvuru tarihinden önceki son 5 yıllık aylıkları alabilir, daha eski hakları talep edemez. Bu durum, hak sahiplerinin süreci dikkatle takip etmesini zorunlu kılmaktadır. Bilgi eksikliği veya ihmal, kazanılmış hakların önemli bir bölümünün yitirilmesine neden olabilir.
Emekli Maaşlarında Farklı Uygulama: Kayıp mı, Durdurma mı?
Emekli maaşları söz konusu olduğunda zaman aşımı kuralları biraz daha farklı işlemektedir. 2008 yılı öncesinde emekli olmuş kişiler için genel 5 yıllık zaman aşımı kuralı geçerlidir. Eğer bir emekli, maaşını 5 yıl boyunca bankadan çekmez veya almazsa, SGK'ya başvurduğunda sadece son 5 yıllık birikmiş maaşını alabilir, daha önceki yıllara ait ödemeler zaman aşımına uğrar. Ancak 2008 sonrasında emekli olanlar için durum farklıdır; bu kişiler için emekli maaşı tamamen yanmaz. Fakat, emekli maaşı aralıksız olarak 12 ay boyunca alınmazsa, SGK ödemeyi otomatik olarak durdurur. Bu durumda SGK, emeklinin hayatta olup olmadığını veya aylık alma hakkının devam edip etmediğini araştırmaya başlar. Kişi hayatta olduğunu ve hakkının devam ettiğini ispatlayıp tekrar başvuru yaptığında maaşı yeniden bağlanır. Ancak, maaşın durdurulduğu süre boyunca ödenmeyen aylıklar geriye dönük olarak ödenmez.
Mirasçılar İçin Çok Daha Kısa Süre: İki Yıl Uyarısı
Sigortalının vefatı durumunda geride kalan hak sahipleri, yani mirasçılar için zaman çok daha kısıtlıdır. SGK'nın açıklamalarına göre, vefat eden sigortalının hak etmiş olduğu ancak tahsil edemediği maaş ve diğer alacakları için mirasçıların başvuru süresi sadece 2 yıldır. Eğer mirasçılar, sigortalının vefat tarihinden itibaren 2 yıl içinde SGK'ya başvuruda bulunmazlarsa, bu alacakları talep etme hakları tamamen ortadan kalkar. İki yıllık sürenin geçmesiyle birlikte, ölen kişinin alacakları SGK kayıtlarından silinir ve hiçbir şekilde ödeme yapılmaz. Cenaze ödeneği gibi bazı haklar için genel 5 yıllık süre geçerli olsa da, vefat eden kişinin birikmiş alacakları için bu 2 yıllık süreye özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu kısa süre, mirasçılar tarafından sıklıkla gözden kaçırılabilmekte ve hak kayıplarına yol açabilmektedir. Ayrıca, ağır hastalık veya akıl sağlığı sorunları gibi mücbir sebepler belgelendiği takdirde, 5 yıllık genel zaman aşımı süresinin istisnaları olabilmektedir.
