Alışveriş merkezlerinde yaşanan düşüş, yalnızca mağazaları değil, gıda katlarını da olumsuz etkiledi. Vatandaşın alım gücünün zayıflamasıyla birlikte yiyecek-içecek alanları neredeyse boş kaldı. Enflasyon oranının altında kalan ciro artışı, tüketimdeki gerilemeyi gözler önüne serdi.
Geçtiğimiz yıla kıyasla artış gösterdi
AVM Metrekare Verimlilik Endeksi’ne göre endeks, geçtiğimiz yıla kıyasla yüzde 26,5 artış gösterdi. Ancak, yıllık yüzde 33,29 oranında açıklanan enflasyon dikkate alındığında reel olarak düşüş yaşandığı tespit edildi. Bu durum, AVM cirolarında gerçek anlamda daralma olduğuna işaret ediyor.
Reel büyüme yerini küçülmeye bıraktı
Düzenli olarak açıklanan verilere göre, 2025 Eylül döneminde ciro endeksi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 26,5 artarak 4264 puana ulaştı. Ancak bu artış enflasyonun altında kaldığı için reel büyüme değil, gerileme anlamına geldi. Bir önceki aya göre metrekare verimliliğinde yüzde 2,8 oranında düşüş kaydedildi.
Yiyecek içecek kategorisinde düşüş yaşandı
Kategori bazlı incelemelerde teknoloji ürünleri yüzde 10,8 oranında artış gösterirken, yiyecek-içecek kategorisinde yüzde 7,7 oranında düşüş görüldü. Veriler, tüketicinin zorunlu ihtiyaçlarını erteleyip teknolojik ürünlere yöneldiğini, yeme-içme harcamalarında ise kısıtlamaya gittiğini ortaya koydu.
‘Cüzdan reel olarak küçülüyor’
Ekonomist Fatih Keresteci, durumu değerlendirirken “AVM ciro endeksi, Eylül 2025’te geçen yılın aynı dönemine göre nominal olarak yüzde 26,5 büyüdü. Ancak TÜFE’ye göre arındırıldığında reel olarak yüzde 5’lik bir daralma var’’ ifadelerini kullandı.
Ayrıca açıklamasında ‘’Giyim yüzde 33,4 büyüme ile pozitif seyreden tek kategori olurken, onu teknoloji ve hipermarket izliyor. Ayakkabı kategorisinde ise yapısal bir sorun devam ediyor” ifadeleriyle büyüme gösteren kategorilere değindi.
‘Tüketim ekonomisinde durgunluk yaşanıyor’
Keresteci, ayrıca AVM ziyaretçi sayısında da düşüş yaşandığını belirterek, “Tüketim ekonomisinde bir durgunluk yaşanıyor. TCMB verileri de iç tüketimin artık enflasyonu aşağı çeken bir faktör haline geldiğini gösteriyor. Cüzdan her geçen gün reel olarak küçülüyor” ifadelerini kullandı.
‘Tüketici davranışı değişiyor’
Uzmanlara göre tüketim alışkanlıkları artık sadece ihtiyaç temelli değil. Tüketici, alışverişi bir mutluluk ve statü aracı olarak görüyor. Bu durum, giyim ve teknoloji ürünlerine ilgiyi artırırken, gıda ve ayakkabı gibi temel kategorilerde zayıflamaya yol açıyor.
Türkiye ekonomisinde değişen bu dinamikler, Mevlana’nın “Dünle beraber gitti cancağızım” sözünü hatırlatır nitelikte; çünkü 2020’lerden itibaren tüketici davranışı köklü biçimde değişti ve dönüşüm sürüyor.
