Kayseri Haber / Kayseri’nin Zincidere bölgesinde, Reşadiye’den Zincidere’ye giderken yolun solunda yükselen Zincidere Zion (Sion) Yetimhanesi, yalnızca bir yapı değil, bir asrı aşan çok katmanlı bir tarihin sessiz tanığı olarak günümüze ışık tutuyor. Yapımına 1907 yılında İsviçreli Madam Marie Anna Gerber’in öncülüğünde başlanan bina, 1909’da tamamlanarak kimsesiz çocukların barındırılıp eğitildiği bir yetimhane olarak faaliyete geçti.
Zincidere’de bulunan yapı, biri 16 odalı ana barınma binası olmak üzere derslik, atölye, fırın ve hamam gibi yardımcı işlevlere sahip toplam dört binadan oluşuyordu. Yaklaşık 30 dönümlük geniş bir araziye yayılan bu alanda üzüm bağları, sebze bahçeleri, arılık ve kümeslerin yanı sıra marangozhane, demir ve taş işçiliği ile biçki-dikiş atölyeleri de yer alıyordu. Bu yönüyle Zincidere Zion Yetimhanesi, çocukların hem barındığı hem de üretim içinde eğitim aldığı yapısıyla Köy Enstitülerinin adeta bir prototipi niteliğindeydi.
Eğitim faaliyetleri bununla da sınırlı kalmadı. 1912 yılında bina bünyesinde bir matbaa kuruldu ve bu matbaada “Rehber” adlı, kurumun çalışmalarını anlatan, 15 günde bir yayımlanan bir dergi çıkarılmaya başlandı. Ancak bu üretken dönem, 1. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla sona erdi. Savaş yıllarında kompleksin faaliyetleri durduruldu ve yapı, Osmanlı idaresi tarafından şehit askerlerin yetim ve öksüz çocukları için Dar’ül Eytam, yani yetiştirme yurdu olarak kullanılmaya başlandı.
Cumhuriyet döneminde de yapı eğitim işlevini sürdürdü. 1926 yılında Zincidere Köy Muallim Mektebi olarak hizmet vermeye başlayan bina, 1932 yılına kadar birçok köy çocuğunu öğretmen olarak yetiştirdi. 1942 yılında ise Zincidere, Akçakaya ve Reşadiye çocuklarının eğitim gördüğü bir köy ilkokulu olarak kullanılmaya başlandı. Kesin tarihi bilinmemekle birlikte, yapının 1950’li yılların ortalarına kadar ilkokul olarak hizmet verdiği tahmin ediliyor.
İlerleyen yıllarda bina yeniden asıl işlevine dönerek yetiştirme yurdu olarak kullanılmaya başlandı ve bu faaliyet 1980 yılına kadar devam etti. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından ise tarihi yapıya eklenen yeni bir bina ile kompleks cezaevine dönüştürüldü. Uzun yıllar cezaevi olarak kullanılan bu yapı, darbe döneminde farklı görüşlerden tutuklu ve hükümlülerin yaşadığı dramatik olaylara da sahne oldu.
Cezaevi olarak kullanılan ek bina 2019 yılında yıkıldı. Tarihi yetimhane binası ise yeni bir işlevle yeniden hayata kazandırıldı. 2024 yılı itibarıyla binanın altındaki hangarlarda el sanatları atölyeleri ve kurslar açıldı.
Zincidere Zion Yetimhanesi, yetimhane, okul, yurt ve cezaevi olarak geçen uzun geçmişinin ardından bugün, tarih ile emeği aynı çatı altında buluşturmaya devam ediyor.
