Osmanlı İmparatorluğu’nda modern haberleşme sistemine geçiş adımları, II. Mahmut’un 1832 yılında imparatorluk genelinde yenilik yapılması yönündeki emirleriyle başladı. İstanbul ve çevresi pilot bölge seçilerek posta hizmetlerini düzenlemeye yönelik ilk girişimler hayata geçirildi.
Tanzimat dönemiyle birlikte bu çalışmalar genişletildi, haberleşmenin tüm ülkeye yayılması yeniden ele alındı. 1840 yılının baharında Avrupa’daki posta uygulamalarını incelemek üzere özel bir kurul oluşturuldu.
Posta nezareti kuruldu, ülke çapında yapılanma başladı (1840)
Hazırlıkların tamamlanmasının ardından 23 Ekim 1840 tarihinde Posta Nezareti resmen kuruldu. Bunu takip eden 16 Kasım 1840 tarihli kanunla yeni postanelerin nasıl işleyeceği, hangi araçları kullanacağı ve hangi koşullarda hizmet vereceği ayrıntılı şekilde belirlendi.
Terazi, mühür, sandık ve defter gibi posta malzemeleri temin edilerek teşkilatın altyapısı oluşturuldu.
Kayseri’de ilk postane açıldı (1841–1842)
Yapılan düzenlemelerin hemen ardından 1841 ve 1842 yıllarında Ankara, Kayseri, Adana, Erzurum ve Trabzon’da ilk postaneler kuruldu. Böylece Kayseri, Osmanlı’nın modern posta ağının erken duraklarından biri haline geldi.
Kentte göreve başlayan ilk posta müdürünün maaşı aylık 400 kuruş olarak belirlenmişti.
O dönem posta ücretleri, “at ile bir saatte alınabilecek mesafe” birim kabul edilerek hesaplanıyordu. Bu yönteme göre Kayseri–İstanbul arası 186 saatlik bir yol olarak tanımlanmıştı. Posta taşımacılığını “Tatar” adı verilen atlı memurlar ve onlara eşlik eden silahlı askerler yürütüyordu.
Pul yerine mühür: Kayseri’de ilk posta damgaları (1862–1871)
1278 (1862) yılından itibaren posta ücretleri pul yerine gönderilere vurulan mühürlerle tahsil edilmeye başlandı. Kayseri’de kullanılan ilk resmi posta damgaları da bu döneme ait oldu.
Bu damgalar arasında Postahane-i Kayseriye (1862), Telgrafhane-i Kayseriye (1287–1871) ve 1281 (1865) tarihli Kayseriye damgaları bulunuyordu. Bu işaretler, şehrin Osmanlı posta sistemi içindeki konumunu belgeleyen en erken örnekler olarak kayıtlara geçti.
Cumhuriyet döneminin postane binası hizmete girdi (1940)
Cumhuriyet dönemine gelindiğinde Kayseri’de posta hizmetlerinin merkezi niteliğindeki yeni postane binası, 1940 yılında Vali Şefik Soyeri tarafından yaptırılarak kullanıma açıldı.
Uzun yıllar boyunca Kayseri’nin en önemli kamusal yapılarından biri olarak hizmet veren bina, gelişen şehir dokusu içinde doğrudan Cumhuriyet Meydanı’nın ortasında kalan bir konuma sahipti.
Yıllarca boş kalan bina ve bekleyiş (1997–2004)
Zamanla fiziki açıdan işlevini yitiren ve kent meydanının tam ortasında kalan 1940 tarihli postane binası, yenisinin yapılacağı arsanın hazır olmasına rağmen yedi yıl boyunca boş kaldı.
Bu süreçte meydandaki görüntü kirliliği ve işlevsiz boş bina kamuoyunda da tartışmalara konu oldu.
Çirkin görüntünün daha fazla sürmemesi için 2004 yılında Turizm Müdürlüğü’nün boşalttığı, Hunat Medresesi’nin yanındaki bina düzenlenerek postane hizmetlerine uygun hale getirildi. Postane, bu yeni binaya taşındı ve geçiş tamamlandı.
Kayseri postane binasının yıkılışı (Şubat 2004)
Taşınmanın ardından Cumhuriyet Meydanı’nın ortasında kalan son eski PTT binası, Şubat 2004 tarihinde yıkılarak tamamen ortadan kaldırıldı.
Bu adım ile birlikte meydanın daha düzenli bir yapıya kavuşmasının önündeki fiziksel engel de ortadan kalkmış oldu.
1940’dan 2004’e uzanan bir posta serüveni
Kayseri’nin posta tarihi, Osmanlı’nın 19. yüzyıldaki modernleşme hamleleriyle başlayıp Cumhuriyet döneminin şehircilik uygulamalarına kadar uzanan uzun bir süreç oluşturuyor.
1841’de kurulan ilk postaneden 1940’ta yapılan binaya, oradan da 2004 yılında meydandan kaldırılan yapıya kadar uzanan bu tarihsel çizgi, kentin haberleşme mirasının önemli bir parçası olarak günümüze taşınıyor.
