Kayseri Büyükşehir Belediyesi Etüt Projeler Dairesi’nde muhafaza edilen 1882 tarihli imar haritası, şehrin geçmişine dair eşine az rastlanır bilgiler sunuyor. Kentin bilinen en eski planlama dokümanı olan bu harita, hem çizim tekniği hem de içerdiği ayrıntılarla dikkatleri üzerine çekiyor.
Galatasaray’dan Kayseri’ye uzanan bir çizer: Jean S. Euthychides
Haritanın, Galatasaray Köprüler ve Yollar Mühendisliği mezunu Jean S. Euthychides tarafından çizildiği anlaşılıyor. İlk incelemelerde kâğıt üzerine çizildiği düşünülse de laboratuvar testleri haritanın bez üzerine işlendiğini ortaya koydu. Dayanıklılığı artırmak için Amerikan bezi kullanıldığı, zaman içinde nem ve rutubetin etkisiyle bazı bölümlerin zarar gördüğü belirtiliyor.
Fransızca lejantlar ve Osmanlı mühendislik izleri
Haritanın üst tarafında iç kale surları, alt tarafında ise Yoğunburç ve kentin güney kesimleri yer alıyor. Haritanın bir yüzünde Fransızca lejantlar ile “Empire Ottoman, Ministere Des Travaux Publics, Projet De Rectification Des Rues de Caesarea” ifadeleri bulunuyor. Bu bilgiler, çalışmanın Osmanlı İmparatorluğu Nafıa Nezareti tarafından yürütülen bir düzenleme projesi kapsamında hazırlandığını gösteriyor.
Aynı bölümde ölçek bilgisi de yer alsa da yapılan incelemeler haritanın üzerinde yazılan 1/5000 ölçek yerine gerçekte 1/1360 oranıyla çizildiğini ortaya koyuyor.
Sokaklar, meydanlar ve kayıp yapılar haritada yaşıyor
Şehrin sokak dokusu, ticari bölgeleri, idari yapıları, surların geçtiği güzergâhlar, mezarlık alanları ve çeşitli anıtsal yapılar büyük bir titizlikle işlenmiş durumda.
Bugün izi kalmayan Kurşunlu Camii’nin hamamı, Paşa Sarayı, eski kiliseler ve ticari merkezler haritada net bir şekilde görülebiliyor. Eski Kayseri’nin sokakları, çarşı dokusu ve numaralandırılmış meydanlar dönemin şehir organizasyonuna ışık tutuyor.
Surların gizemli izleri ve haritaya işlenen mezar alanları
Harita, bugün tamamen kaybolmuş olan kuzey ve batı sur hatlarını da ayrıntılı biçimde gösteriyor. Şehrin güneydoğusundaki Deli Çay’ın bazı bölümleri kuru dere yatağı şeklinde işlenmiş. Mezarlık alanları hem güney hem kuzeyde dikkat çekiyor; Seyyid Burhanettin, Şerçöğün ve Hunat Camii çevresindeki mezarlıkların sınırları haritada belirgin bir biçimde görülebiliyor.
Kayseri’nin 19. yüzyıl kimliği ilk kez bu kadar net
Harita, Kayseri’nin XIX. yüzyıldaki fiziksel yapısının neredeyse eksiksiz bir özetini sunuyor. XX. yüzyılın başlarında hızla dönüşen şehirde bugün izi kalmayan pek çok yapı, sokak ve meydan bu harita sayesinde yeniden keşfedilebiliyor.
Günümüzde sadece isim olarak bilinen Setenönü, Kaleönü, Dört Dükkan Önü (Düvenönü) gibi pek çok yerleşim noktası; Mollazade ve Zennecioğlu gibi büyük konakların konumları harita üzerinde dikkatle işlenmiş durumda.
Haritanın orijinal yazılarının Arap alfabesi ile oluşturulmuş olması da belgeyi daha da kıymetli kılıyor.
Tarihî bir belge, kayıp bir şehir
1882 tarihli bu harita, Kayseri’nin kaybolmuş sokaklarını, unutulmuş yapılarını ve geçmişteki şehir düzenini bugünlere taşıyan en önemli tarihî kaynaklardan biri olarak değerlendiriliyor. Hem şehrin belleğine hem de kent tarihçiliğine büyük katkı sağlayan bu belge, Kayseri’nin yitik yüzünü yeniden görünür kılıyor.
