Kayseri Haber / Osmanlı mimarisinin önemli süsleme unsurlarından biri olan “alem” yapımcılığı, Kayseri’de son ustasını kaybetti. Camilerin kubbe, minare ve mihraplarında yer alan bakır alemler, yıllarca el emeği ve ustalıkla üretildi. Ancak zamanla talebin azalması, yeni ustaların yetişmemesi ve zanaatın ekonomik karşılık bulamamasıyla birlikte bu gelenek sona erdi. Kayseri’de bu mesleği sürdüren son isimlerden biri olan Yaşar Benli Usta’nın vefatıyla birlikte Kayseri’de alemcilik de tarihe karıştı.
Kayseri’de Bakırdan Cami Kubbelerine Uzanan Zor Bir Zanaat
Alem yapımı, tamamen el işçiliğine dayanan ve büyük ustalık gerektiren bir meslek olarak biliniyor. Üretim süreci bakır levhaların şablonlar yardımıyla kesilmesiyle başlıyor. Kesilen parçalar çekiç ve örs kullanılarak şekillendiriliyor, ardından sarı kaynakla birleştiriliyor. Herhangi bir kalıp kullanılmadan, ustanın yıllara dayanan tecrübesiyle verilen şekiller, alemi oluşturan parçaların üst üste getirilmesiyle tamamlanıyor. Son aşamada ise alemler, dış cepheye dayanıklı özel boyalarla boyanarak camilere monte edilmeye hazır hale getiriliyor.
Alem Kaç Parçadan Oluşur, Nerelerde Kullanılır?
Alemler genellikle altı ana parçadan oluşuyor ve ölçüleri kullanım yerine göre değişiyor. Minare, minber, büyük kubbe ve şadırvan üstleri için farklı boyutlarda alemler üretiliyor. 70 santimetreden başlayıp 2 metreye kadar ulaşan alemler, camilerin mimari yapısına göre özel olarak hazırlanıyor. Minare alemleri genellikle tek boyda yapılırken, minber ve kubbe alemlerinde ölçüler caminin genişliğine göre belirleniyor. Alemler sadece estetik amaçla değil, aynı zamanda kubbe ve külahların tepe birleşim noktalarını kapatarak yağmur ve rüzgârın yapıya zarar vermesini önleyen işlevsel bir görev de üstleniyor.
Kayseri’de Alemcilik Neden Yok Oldu?
Kayseri’de geçmişte yaklaşık 50 kişinin bu ve benzeri el sanatlarıyla uğraştığı bilinirken, zamanla bu sayı giderek azaldı. Yeni cami yapımlarının azalması, seri üretimin yaygınlaşması ve el işçiliğinin ekonomik karşılık bulamaması, mesleğin sürdürülmesini zorlaştırdı. Alem ustaları, geçimlerini sağlamak için farklı bakır süsleme işlerine yönelmek zorunda kaldı. Yaşar Benli Usta da son yıllarında sürekli üretim yapmadı; sadece sipariş üzerine çalıştı. Hastalığı ve ardından gelen vefatıyla birlikte Kayseri’de alem yapımını bilen kimse kalmadı.
Alem Nedir, Alem Ustası Nasıl Olunur?
Alem, cami, minare, kubbe ve bazı dini yapıların tepe noktalarına yerleştirilen; ay, yıldız, lale gibi motiflerle süslenen metal yapılara verilen isimdir. Geleneksel olarak bakır, pirinç veya tunçtan yapılır. Alem ustası olmak için küçük yaşta çıraklıkla mesleğe başlanır, yıllarca ustanın yanında çalışılarak bakır dövme, kesme, kaynak ve şekillendirme teknikleri öğrenilir. Ancak günümüzde bu uzun ve zahmetli eğitim sürecine talep olmadığı için alem ustalığı, ustalarıyla birlikte tarihe karışan meslekler arasında yerini almıştır.
