İşte Sayıştay raporuna yansıyan bu önemli konunun detayı
Şehir Hastanelerinin Faaliyete Geçtiği Tarihte Teslim Edil(e)meyen Trijenerasyon Tesisleri ile İlgili Olarak, Yaptırım Uygulanmaması, Geç Teslim Nedeniyle Oluşan Zararın Tazmin Edilmemesi ve “Kullanım Bedeli”nin Bu Tesis Bedeli Düşülmeksizin Hesaplanması 2018 yılında faaliyette bulunan Kayseri, Şehir Hastaneleri için doğalgazdan elektrik enerjisi üreten trijenerasyon tesisinin yapımının planlandığı, ancak fiili tamamlama tarihinde teslim edilmediği tespit edilmiştir.
Bu tesislerde üretilecek elektrik enerjisi ile sağlık tesislerinin elektrik giderlerinde tasarruf sağlanması amaçlanmaktadır. Trijenerasyon tesislerinin, sözleşmelerin imzalanması aşamasında görevli şirketin taahhütü kapsamında olup olmadığı veyahut sözleşmelerin tadili aşamasında başka bir teslim süresinin öngörülüp öngörülmediği, incelenen sözleşmelerde ve mahallinde yapılan denetimlerde tespit edilememiştir.
a) Şehir Hastanelerinin Faaliyete Geçtiği Tarihte Teslim Edil(e)meyen Trijenerasyon Tesisleri i ile İlgili Olarak Sözleşmede Öngörülen Yaptırımların Uygulanmaması Sağlık tesisi inşaat işlerine ilişkin olarak düzenlenen kabul tutanağında bitirilmemiş işlerden bahsedilmekte ancak yine aynı tutanağın ilk sayfasında “Süre Uzatımı Verilmemiştir” ifadesi yer almaktadır. Dolayısıyla trijenerasyon tesislerinin de, sağlık tesisi ile birlikte teslim edilmesi gerekirken, teslim edilemediği anlaşılmaktadır. Şehir hastanelerinin genelinde yer alan trijenerasyon tesisinin geç teslim edilmesi soruna benzer şekilde, hastane teslim edildikten sonra da devam ettiği tespit edilmiştir. Şehir hastanesi sözleşmelerinin 25’inci maddesinde gecikme cezaları; “Şirket her bir Aşama’yı, Program’da belirtilen ilgili Aşama Tamamlama Tarihi’nde, İşler’i de Tamamlama Tarihi itibariyle bitirecektir. Her bir Aşama’nın tamamlanmasında ilgili Aşama Tamamlama Tarihi’nden itibaren 30 (otuz) günü aşan gecikmeler olması halinde, aşan her bir gecikme günü için, Şirket’e KDV hariç ilgili Aşama’nın toplam değerinin %0,03’ü (onbinde üç) kadar ceza bedeli belirlenecek ve bu bedel karşılığında teminat alınacaktır.” şeklinde T.C. Sayıştay Başkanlığı Sağlık Bakanlığı 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 54 düzenlenmiştir. (Söz konusu hükmün cezai nitelik taşıyıp taşımadığının da ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir.) Bununla birlikte, söz konusu gecikmeye ilişkin bir yaptırım uygulandığını kanıtlayan herhangi bir belgeye de ulaşılamamıştır. Bu itibarla, teslim edilemeyen tesisler ile ilgili olarak sözleşmelerin 25’inci maddesinde öngörülen yaptırımların uygulanması gerekmektedir.
b) Şehir Hastanelerinin Faaliyete Geçtiği Tarihte Teslim Edilemeyen Trijenerasyon Tesisleri ile İlgili Olarak Geç Teslim Nedeniyle Oluşan Zararın Tazmin Edilmemesi Mahallinde yapılan denetimler sırasında yukarıda belirtilen şehir hastanelerinin faaliyete geçtiği tarihte trijenerasyon tesislerinin teslim edilemediği görülmüştür. Trijenerasyon tesislerinin devreye girmesi ile şehir hastanelerinin elektrik giderlerinde yaklaşık %25-%30 civarında tasarruf sağlanmasının beklendiği idare ve şirket görevlilerince ifade edilmiştir. Şehir hastanesi sözleşmelerinin “Şirket’in Tazminat Yükümlülüğü” başlıklı 14.1 maddesinde, “Şirket, İdare veya İdare Tarafı’nın işbu Sözleşme’nin herhangi bir maddesini ihlalinden veya kasti ya da ihmali hareketinden kaynaklanmadığı sürece, aşağıda açıklanan sebeplerle İdare’nin karşılaştığı Doğrudan Zararlar’ı tazminle yükümlüdür: … c. Şirket’in veya Şirket Tarafı’nın hareketinden veya ihmalinden kaynaklanan ve İdare’nin malvarlığında oluşan maddi kayıp veya hasara ilişkin kesinleşmiş bir mahkeme kararından kaynaklanan.” hükmü yer almaktadır. Mahallinde yapılan denetimlerde, hastanelerde inşa edilmekte olan trijenerasyon tesislerinin her hastanede kullanılan makine, teçhizat ve hastanenin büyüklüğü açısından farklılık arz ettiği görülmüştür. Bu nedenle trijenerasyon tesisinin çalışması sonucu elde edilecek tasarruf tutarı, hastane büyüklüğü, tesisin teknik özellikleri, tesisin çalışma düzeni gibi nedenlerle, her bir hastane için farklılık arz etmektedir. Bu itibarla, şirketin yerine getiremediği bu taahhüdünden dolayı, sağlık tesisi tarafından fazla ödenen elektrik bedellerine ilişkin sözleşmenin “Şirketin Tazminat T.C. Sayıştay Başkanlığı Sağlık Bakanlığı 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 55 Yükümlülüğü” başlıklı 14.1’inci maddesine göre işlem yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. c) Şehir Hastanelerinin Faaliyete Geçtiği Tarihte Teslim Edilemeyen Trijenerasyon Tesisleri ile Tekabül Eden Tutarın “Kullanım Bedeli”nden Düşülmemesi Şehir hastanelerinin faaliyete geçtiği tarihte teslim edilemeyen trijenerasyon tesisleri ile tekabül eden tutarın “kullanım bedeli”nden düşülmesi gerekmektedir. Sözleşmeye ekli “Ödeme Mekanizması” başlıklı EK-18’in 3.3.1’inci maddesinde “Kullanım Bedeli” hesaplanırken kullanılacak formül, şeklinde tanımlanmıştır.
Sözleşmeye ekli “Tanımlar” başlıklı EK-1’de “İşler” ifadesi de, “Şirket tarafından Sözleşme’ye uygun olarak gerçekleştirilen veya zaman içinde Sözleşme’ye uygun olarak değiştirilen, tadil edilen, geçici işler de dâhil olmak üzere Sağlık Tesisleri’nin (Kesin Proje’nin hazırlanması dâhil olmak üzere) tasarımı, inşası, test edilmesi, kabulü, hizmete sokulması, tamamlanması ve Sağlık Tesisleri’ndeki Ekipman’ın kurulumudur.” şeklinde tanımlanmaktadır Sağlık tesisinin idareye teslim edildiği tarihte, teslim edil(e)meyen her bir imalat kaleminin tutarının tespit edilmesi ve “Kullanım Bedeli” hesaplanırken, sadece teslim edilen imalat kalemlerinin tutarının toplam işlere bölünmesi suretiyle, idarenin, henüz kendisine teslimi yapılmayan işler için “Kullanım Bedeli” ödememesi öngörülmüştür. Ancak mevcut uygulamada, yukarıda bahsedilen trijenerasyon tesislerinin toplam işler içindeki payı düşülmeksizin %a değerinin “1” alındığı ve trijenerasyon tesisi ve teslim alınmış gibi “Kullanım Bedeli” ödemesinin gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. T.C. Sayıştay Başkanlığı Sağlık Bakanlığı 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 56 Bu itibarla, hastane inşaat işlerine ilişkin olarak düzenlenen ve mahallinde temin edilen kabul tutanaklarında, “Süre Uzatımı Verilmemiştir” ibaresi bulunmasına rağmen, bu tesislerin fiilen hizmete girmemiş olmasından dolayı sözleşme ve eklerindeki hükümler uyarınca, idarece geç teslim nedeniyle yaptırım uygulanması, trijenerasyon tesisi sayesinde elde edilecek elektrik gideri tasarrufunun şirketçe tazmini ve yapımı tamamlanmayan trijenerasyon ile bedelin “Kullanım Bedeli”nden düşülmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Kamu idaresi cevabında; özetle, trijenerasyon tesislerinin geç teslim edilmesi nedeniyle kamunun enerji verimliliği nedeniyle uğrayacağı zararların sözleşme hükümleri kapsamında mahsup edileceği; geç teslime ilişkin olarak ise 90 gün içinde bu tesislerin bitirilmesi gerektiği; kullanım bedeli hesabı ile ilgili olarak ise, trijenerasyon tesisinin bitirilmemiş olmasının kullanım bedeli ödenmesine engel teşkil etmediğini; ise idare aleyhine bir gelir kaybına neden olmadığı belirtilmiştir. Sonuç olarak idare tarafından verilen cevapta, trijenerasyon tesisinin geç teslim edilmesi nedeniyle uğranılan enerji verimliliği zararının sözleşme hükümleri kapsamında tazmin edileceği, geç teslim ile ilgili olarak ise bu tesislerin 90 gün içinde bitirilmesi gerektiği, bulguda yer alan diğer hususlar ile ilgili olarak ise, özetle, bir işlem yapılmasına gerek olmadığı ifade edilmiştir. Şehir hastanesi sözleşmelerinde bulunan trijenerasyon tesisleri ile için planlanan zamanında bitirilmemesi ile ilgili olarak, idare her ne kadar bu tesislerin 90 gün içinde teslim edilmesi gerektiğini belirtmişse de, fiilen bu tesislerin, teslim edilmesi gereken tarihten ne kadar sonra teslim edildiğine dair bir kanıt sunulmamıştır. İdarece geç tesliminin gelir kaybı yaratmadığı ifade edilmiş ise de, bulguda gelir kaybı ile ilgili herhangi bir hususa değinilmemiş olup pistin geç teslimi nedeniyle sözleşmede akdedilen yaptırımların uygulanması gerektiği değerlendirilmiştir. İdarece trijenerasyon tesislerinin geç teslimi nedeniyle uğranılan zararın şirketten mahsup edileceği ifade edilmiştir. Aynı konu 2017 yılı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Başkanlığı Denetim Raporunda da yer almış ve idarece benzer cevap verilmiştir. Aradan geçen bir yılda bu konuda bir çalışma yapıldığına ilişkin belge idare tarafından sunulmamıştır. Diğer taraftan İdarece trijenerasyon tesisleri kullanım bedelinin ödenmesine engel teşkil etmediği ifade edilmiştir. Bulguda bu eksikliklerin kullanım T.C. Sayıştay Başkanlığı Sağlık Bakanlığı 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 57 bedelinin ödenmesine engel olup olmayacağına yönelik bir husus bulunmamaktadır. Bulguda konu edilen husus, sözleşmeye ekli Ek-18’ye kullanım bedelinin hesap formülünde yer alan “%a” teriminin, teslim edilmeyen trijenerasyon tesisleri ve teslim edilmiş gibi “1” alınmasıdır. Zira sözleşmede bu terim “Programda belirtilen şekilde, teslim edilen Aşama’nın toplam işler içerisindeki yüzdesidir.” şeklinde tanımlanmaktadır ve bulguda sayılan tesislerde bu oran, trijenerasyon ve heliport pisti teslim alınmış varsayımı ile “1” olarak dikkate alınmıştır. Bu itibarla, hastane inşaat işlerine ilişkin olarak düzenlenen ve mahallinde temin edilen kabul tutanaklarında, “Süre Uzatımı Verilmemiştir” ibaresi bulunmasına rağmen, bu tesislerin fiilen hizmete girmemiş olmasından dolayı sözleşme ve eklerindeki hükümler uyarınca, idarece geç teslim nedeniyle yaptırım uygulanması, trijenerasyon tesisi sayesinde elde edilecek elektrik gideri tasarrufunun şirketçe tazmini ve yapımı tamamlanmayan trijenerasyon ile ait bedelin “Kullanım Bedeli”nden düşülmesi gerektiği değerlendirilmektedir.
