İş hayatında karşılaşılabilecek en zor durumlardan biri, haksız bir gerekçeyle iş akdinin sonlandırılması. İşçilerin bu durumda başvurabileceği hukuki yollar bulunuyor ve bu süreçte belirli sürelere uymak büyük önem taşıyor. Mahkeme aşamasına kadar gelen bir süreçte bile, hakların tamamen kaybedilmesine neden olabilecek bir zaman sınırlaması mevcut.
İşe İade Hakkının Kazanılması ve Kritik Süre
Habertürk’ün haberine göre, mahkeme tarafından haksız yere işten çıkarıldığına hükmedilen ve işe iade kararı verilen bir işçi için süreç mahkeme kararıyla bitmiyor. Kararın işçi lehine kesinleşmesinin ardından, çalışanın belirli bir süre içinde işverene başvuruda bulunması yasal olarak zorunlu tutuluyor. Bu süre, kararın kesinleşmesinden itibaren en geç 10 iş günü olarak belirlenmiş durumda. Eğer işçi bu süre zarfında işverene başvuruyu gerçekleştirmezse, yasa gereği işe iade hakkı tamamen düşüyor. Bu durum, işten çıkarılmanın başlangıçta haksız olsa bile, yasal sonuçları açısından geçerli hale gelmesi anlamına geliyor.
İşe İade Davası Süreci ve Ön Koşullar
İş Kanunu’na göre, iş güvencesi kapsamına giren çalışanlar için işten çıkarılma süreci belirli şartlara tabi. Aynı işverene bağlı olarak en az 6 aydan fazla süredir çalışan ve iş yerinde 30’dan fazla işçi bulunan bir işçi, işveren tarafından geçerli bir neden gösterilmeden işten çıkarılamaz. Eğer işveren bu kurala uymazsa, işçinin işe iade davası açma hakkı doğar. Bu dava sürecini başlatmak için de belirli sürelere riayet etmek şarttır. İşten çıkarıldığını öğrenen işçi, öncelikle bir ay içinde arabulucuya başvurmalı. Arabuluculukta taraflar arasında bir uzlaşma sağlanamaması durumunda, arabuluculuk son tutanağının düzenlenmesinden itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesine dava açılmalıdır. Bu ilk aşama sürelerine uyulmaması halinde, işçinin işe iade hakkı daha mahkemeye gitmeden kaybedilir.
Mahkeme Kararı Sonrası Başvurunun Önemi
İş mahkemesi, işverenin iş akdini sonlandırma gerekçesini geçerli bulmazsa, işçi lehine işe dönüş kararı verir. Ancak, bu kararın uygulanabilmesi için işçinin atması gereken bir adım bulunmaktadır. Mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından 10 iş günü içinde işverene başvuruda bulunulması şarttır. Bu başvuru, işçinin işine geri dönme talebini işverene resmi olarak iletmesi anlamına gelir. Eğer işçi bu başvuruyu belirtilen süre içinde yapmazsa, işe iade hakkı yasal olarak düşer ve işverenin işten çıkarma eylemi geçerli sayılır. Tüm gözler, mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra başlayan 10 iş günlük sürede toplanmaktadır. Bu başvuru yapılmadığı takdirde, mahkeme kararı etkisiz hale gelir.
İşe Başlatılmama Durumunda Mali Haklar
Eğer işveren, mahkemenin kesinleşen işe iade kararına rağmen işçiyi işe başlatmazsa, yasal sonuçları devreye girer. İşveren, bu durumda işçiye en az 4, en fazla 8 aylık maaşı kadar "işe başlatmama tazminatı" ödemekle yükümlüdür. Bu tazminatın miktarı, mahkemenin kararına göre bu aralıkta belirlenir. Ayrıca işveren, mahkeme kararının kesinleşinceye kadar geçecek süre için de işçiye en fazla 4 aylık ücret ve sosyal hakları ödemek zorundadır. Bu sosyal haklar kapsamına yemek, yol ve ikramiye gibi ödemeler de dahil edilebilmektedir. İşe başlatmama tazminatı, yalnızca damga vergisine tabi tutuluyor; üzerinden Gelir vergisi kesintisi yapılmıyor. Tazminat hesaplamasında işçinin net maaşı dikkate alınıyor; yan haklar bu tutara dahil edilmiyor. Ancak, 10 iş günlük başvuru süresi kaçırılırsa, işçi bu tazminat ve hakları da tamamen kaybedebilir.
